Wady postawy to wszelkie odstępstwa od prawidłowej, fizjologicznej postawy ciała. Mówimy o nich wtedy, gdy poszczególne części ciała nie są ustawione w optymalnej pozycji względem siebie, co może prowadzić do różnych dolegliwości i problemów zdrowotnych, takich jak m.in. bóle kręgosłupa, zaburzenia równowagi mięśniowej czy ograniczona ruchomość. Co jeszcze warto wiedzieć o wadach postawy?
Czym jest prawidłowa postawa ciała?
Prawidłowa postawa ciała to taki układ poszczególnych odcinków ciała, który zapewnia optymalne zrównoważenie i stabilność, minimalizuje obciążenie kręgosłupa i stawów oraz przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania narządów wewnętrznych.
Charakterystyczne uniwersalne cechy prawidłowej postawy ciała to m.in:
- głowa: nie jest wysunięta do przodu, podbródek równoległy do podłoża,
- klatka piersiowa: wysklepiona, barki rozluźnione i opuszczone,
- brzuch: wciągnięty, nie wystaje do przodu,
- kręgosłup: ma naturalne krzywizny w kształcie litery S,
- miednica: neutralna pozycja, nie jest ani zbyt wypchnięta do przodu, ani do tyłu,
- kończyny dolne: wyprostowane w stawach kolanowych i biodrowych, stopy stabilnie oparte o podłoże.
Źródło zdjęcia: fizjoterapeuty.pl
Ortopeda, Żory, Rybnik, Katowice, Śląsk
Jakie są najczęstsze wady postawy?
Wady postawy dotyczą zarówno kręgosłupa, klatki piersiowej jak i kończyn dolnych. W zależności od podłoża zmian mówi się o tzw. wadach wrodzonych lub nabytych.
Najczęstsze wady postawy to:
- plecy okrągłe (kifoza czynnościowa): nadmierne wygięcie kręgosłupa do tyłu,
- plecy wklęsłe (lordoza czynnościowa): nadmierne wygięcie kręgosłupa do przodu,
- plecy płaskie: zmniejszone naturalne krzywizny kręgosłupa,
- skolioza: boczne skrzywienie kręgosłupa,
- płaskostopie: spłaszczenie łuku stopy,
- kolana szpotawe lub koślawe: nieprawidłowe ustawienie kolan.
Wady postawy mogą również występować w obrębie klatki piersiowej. Wyróżnia się takie deformacje, jak m.in. klatka piersiowa lejkowata czy klatka piersiowa kurza. Klatka piersiowa lejkowata ma charakter wrodzony i objawia się zapadnięciem dolnej części mostka oraz przylegających odcinków żeber. Z kolei klatka piersiowa kurza to wada objawiająca się silnym uwypukleniem mostka wraz z przymostkowymi końcami żeber.
Jakie są przyczyny występowania wad postawy?
Skłonność do niektórych wad może być dziedziczna – należą do nich m.in. skolioza idiopatyczna oraz wady stóp, takie jak płaskostopie, koślawość lub szpotawość kolan. Jednak niektóre nieprawidłowości w obrębie aparatu ruchu mogą powstać na skutek utrzymywania nieprawidłowej postawy ciała na co dzień, np. w czasie pracy.
Nieprawidłowe nawyki, które mogą być potencjalnymi czynnikami ryzyka rozwoju wad postawy, to m.in.: siedzenie w złej pozycji, niewłaściwe podnoszenie ciężarów, brak aktywności fizycznej, otyłość, nadwaga, źle dobrane obuwie. Inne przyczyny pojawienia się wad postawy to także: nierównowaga mięśniowa lub osłabienie mięśni odpowiedzialnych za stabilizację kręgosłupa, urazy sportowe, choroby neurologiczne lub metaboliczne (np. osteoporoza).
Natomiast wady postawy u dzieci mogą rozwinąć się na skutek wrodzonych wad kości i mięśni, przeciążeń, przewlekłych infekcji dróg oddechowych, schorzeń układu ruchu (np. młodzieńczego zapalenia stawów), złamań kończyn, dysplazji stawu biodrowego. Inne czynniki ryzyka to także m.in. nadwaga oraz nieprawidłowe nawyki.
Co istotne, zmiany i deformacje w obrębie aparatu ruchu mają tendencję do stopniowego narastania. W przebiegu wad postawy wyróżnia się trzy charakterystyczne okresy:
- Okres zmian czynnościowych – rozwój dysbalansu mięśniowego, trwający od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy.
- Okres rozwijania się przykurczy – nierównowaga mięśniowa prowadzi do przykurczy mięśni, więzadeł i ścięgien. Na tym etapie zmiany nie są jeszcze utrwalone, a ich czas trwania może wynosić nawet kilka lat. W tym okresie korekcja jest możliwa dzięki odpowiedniej terapii i ćwiczeniom.
- Okres utrwalonych przykurczy i zmian strukturalnych – po kilku latach zaburzone wzorce postawy ulegają utrwaleniu, co prowadzi do trwałych zmian strukturalnych. Na tym etapie celem terapii jest zatrzymanie dalszego postępu wady, ponieważ całkowita jej korekcja staje się już niemożliwa.
Jak leczy się wady postawy u dzieci i dorosłych?
Leczenie i korekcja wad postawy muszą być poprzedzone szczegółową diagnostyką w celu znalezienia przyczyny nieprawidłowości i oceny wielkości zaburzeń. Badanie diagnostyczne obejmuje m.in. ocenę postawy ciała oraz siły mięśniowej, elastyczności i długości tkanek miękkich. Wady postawy leczy się u lekarza ortopedy, który we współpracy z fizjoterapeutą określa indywidualny plan terapii.
W procesie leczenia wad postawy u dzieci oraz dorosłych ważny element stanowi usunięcie przyczyny ich powstania, aby nie dopuścić do utrwalenia się wady. Jest to proces, który wymaga cierpliwości i systematyczności. Dobór odpowiednich metod zależy od rodzaju wady, jej stopnia zaawansowania oraz wieku pacjenta. Poza fizjoterapią, niekiedy stosuje się także ortezy (najczęściej stosowane są w przypadku skoliozy lub innych poważnych deformacji kręgosłupa). W niektórych przypadkach – zwykle, gdy inne metody nie działają – konieczne może być również leczenie operacyjne, uzupełnione o oddziaływania rehabilitacyjne w okresie rekonwalescencji.
