Badania funkcjonalne to szerokie pojęcie obejmujące szereg testów i ocen, których celem jest zbadanie, jak poszczególne części ciała lub cały organizm funkcjonują podczas wykonywania określonych czynności. Często służą do oceny sprawności fizycznej sportowców, osób aktywnych fizycznie, osób starszych czy pacjentów po urazach.

 Co obejmują badania funkcjonalne?

Badanie funkcjonalne ma na celu identyfikację problemów związanych z aparatem ruchu oraz ocenę możliwości i wydolności całego organizmu danego pacjenta. Badanie to jest szczególnie ważne w sporcie, gdzie pozwala na wczesne wykrywanie dysfunkcji, minimalizowanie ryzyka kontuzji oraz planowanie skutecznych programów treningowych dla sportowców, jak i osób uprawiających wybraną aktywność na poziomie rekreacyjnym.

Fizjoterapia, Żory, Rybnik, Katowice, Śląsk

Zakres badań funkcjonalnych może być bardzo różny i zależy od celu, dla którego są wykonywane. Mogą obejmować m.in.:

• ocenę wzorców ruchowych – sprawdzenie, czy ruchy są wykonywane płynnie i prawidłowo,
• pomiar siły mięśniowej – ocena siły poszczególnych grup mięśniowych,
• badanie równowagi i koordynacji – sprawdzenie, jak dobrze organizm utrzymuje równowagę i koordynuje ruchy,
• analizę chodu – ocena sposobu chodzenia pod kątem wykrycia ewentualnych nieprawidłowości,
• testy wytrzymałościowe – ocena zdolności organizmu do długotrwałego wysiłku,
• testy specjalistyczne – w zależności od potrzeb mogą być wykonywane dodatkowe testy, np. testy na elastyczność, stabilność czy szybkość.

W odniesieniu do rehabilitacji po urazach i kontuzjach, badanie funkcjonalne umożliwia monitorowanie postępów terapii i dostosowanie planu rehabilitacji w miarę poprawy stanu pacjenta. Pozwala również na ocenę ryzyka nawrotu kontuzji i wdrożenie działań prewencyjnych, takich jak modyfikacja techniki ruchu, wzmocnienie osłabionych mięśni czy poprawa stabilizacji stawów.

Jakie są rodzaje badań funkcjonalnych?

Badania funkcjonalne mogą być wykonywane przez różnych specjalistów, przede wszystkim fizjoterapeutów i trenerów personalnych. Podstawą tego rodzaju badań jest dobrze przeprowadzony wywiad, który pozwoli zawęzić obszar poszukiwania źródła bólu.

Badania można podzielić na kilka kategorii. Może to być zarówno podział ze względu na konkretne części ciała, do których się odnoszą lub podział na badania jakościowe i ilościowe.

Ze względu na konkretne części działa wyróżniamy m.in.:

• badania funkcjonalne dla kręgosłupa (kość krzyżowa, lędźwiowy odcinek, piersiowy odcinek, szyjny odcinek,
• badania funkcjonalne kończyny górnej i dolnej,
• badania funkcjonalne konkretnych partii mięśni, więzadeł, ścięgien mięśni,

Badania funkcjonalne sportowców i osób aktywnych fizycznie

Dzięki badaniom funkcjonalnym można zidentyfikować zarówno mocne strony zawodnika, jak i potencjalne ograniczenia, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia kontuzji. Testy powinno się przeprowadzać min. dwa razy do roku – na początku i na końcu sezonu. Daje to możliwość bieżącego śledzenia kondycji organizmu sportowca.

Przykładowe testy funkcjonalne dla sportowców i osób aktywnych fizycznie to m.in.:

• testy FMS (Functional Movement Screen) – ocena siedmiu podstawowych wzorców ruchowych,
• testy Y Balance – ocena równowagi dynamicznej i kontroli ruchu,
• testy siły mięśniowej – np. przysiady, martwy ciąg,
• testy wytrzymałości – biegi, ćwiczenia na ergometrze.

Badania funkcjonalne w rehabilitacji pourazowej

Badania funkcjonalne to również ważny element rehabilitacji pourazowej. Dzięki nim fizjoterapeuta może dokładnie określić, które mięśnie, stawy czy ruchy są osłabione lub ograniczone, a następnie dostosować plan rehabilitacji do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Przykładowe testy w rehabilitacji pourazowej mogą obejmować:

• testy zakresu ruchu – mierzenie kąta ruchu w stawach,
• testy siły mięśniowej – wykonywanie ćwiczeń izometrycznych i izotonicznych,
• testy równowagi – stanie na jednej nodze, balansowanie na niestabilnej powierzchni,
• testy koordynacji – wykonywanie złożonych sekwencji ruchowych,
• testy chodu – analiza sposobu chodzenia.

 Badania funkcjonalne w Sport-Klinice w Żorach

W Sport-Klinice w Żorach prowadzimy pracownię diagnostyki funkcjonalnej, w której zespół naszych fizjoterapeutów ocenia sprawność fizyczną sportowców oraz osób po urazach czy zabiegach ortopedycznych. Wykonujemy również badania profilaktyczne dla osób, które chcą rozpocząć aktywność fizyczną w sposób bezpieczny i kontrolowany.

Dowiedz się więcej o pracowni diagnostyki funkcjonalnej w Sport-Klinice